ÖDENMEYEN SENEDİN TAHSİLATI NASIL YAPILIR?

Özellikle ticari hayatta sıklıkla kullanılan kambiyo senetleri, ödeme aracı olarak hayatı kolaylaştırsa da bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Bono karşılığında mal ya da hizmet sağlayan kişilerin öncelikle dikkat etmesi gereken husus aldıkları bononun geçerlilik şartlarına haiz bir senet olmasıdır. Elinizdeki senedin kambiyo senedi vasfında olup olmadığından emin olmak için; https://www.yazilitaslarhukuk.com.tr/post/senet-nasil-doldurulur linkteki "SENET NASIL DOLDURULUR?" başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Elinizde geçerli bir kambiyo senedi olsa dahi borçlu kişinin vadesi geldiğinde borcunu ödemesi garanti değildir. Vadesi gelen senedinizi borçluya ibraz etseniz dahi alacağınızı ibrazla tahsil edememeniz her zaman olasıdır. İşte böyle bir durumla karşılaştığınızda hak kaybına uğramamanız için dikkat etmeniz gereken hususlar aşağıda basitçe izah edilmektedir. Ancak kambiyo senedi tahsil aşaması çok fazla teknik detay, süre ve usul kuralları ile dolu zor bir süreçtir. Bu süreci olabildiğince zararsız ve hızlı atlatabilmeniz, alacağınıza kavuşmanız açısından alanında uzman bir avukatla çalışmanızı öneriyoruz.

SENET TAHSİLATI NASIL YAPILIR?

ALACAKLININ SENEDİ İBRAZ SORUMLULUĞU

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 708/1. maddesinde "Belirli bir günde veya düzenlenme gününden ya da görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek bir poliçenin hamili, poliçeyi ödeme gününde veya onu izleyen iki iş günü içinde ödenmek üzere ibraz etmelidir." düzenlemesine yer verilmiştir. Kanun maddesi gereğince senedin yetkili hamili ödeme gününde bonoyu asıl borçluya ibraz etmelidir.

Senedin yetkili hamili ciro zincirinin takip edilmesi suretiyle belirlenir. Şayet senet tedavüle çıkarılmamışsa yetkili hamil lehtardır. Bono yönünden asıl borçlu ise senedi düzenleyendir. Şayet düzenleyen birden fazla ise ibraz tümüne yapılmalıdır. Bonoda düzenleyen dışında imzası bulunanlara başvuru borçlusu denir. Örneğin cirantalar başvuru borçlularıdır. Başvuru borçlularına doğrudan ibraz yapılamaz. Alacağın cirantalardan talep edilebilmesi için öncelikle keşidecinin borcu ödemediğine ilişkin ödememe protestosu çekilmesi gerekmektedir. Bunun istisnası ise bonoyu düzenleyenin iflasıdır. İflas halinde başvuru için ibraz şartı aranmaz. 

Senedin ibrazı yine Türk Ticaret Kanunu'nun 755. maddesi gereğince ibrazın borçlunun ticaret merkezinde yapılması gerekmektedir. Ticaret yerinin bulunmaması halinde ise borçlunun yerleşim yerinde yapılmalıdır.

Fakat bonoda düzenleyenin yerleşim yerini yazması zorunlu şekil şartı değildir. Bu nedenle borçlunun adresi tespit edilemiyor olabilir. Böylesi durumlarda TTK’nun 755/2 maddesi “Ticaret yeri veya konutun bulunduğu yer dikkatle araştırılır. Kolluktan veya yerel posta yönetiminden edinilen bilgilerden bir sonuç çıkmadığı takdirde başka araştırma yapmaya gerek yoktur.” şeklindeki ifadeleriyle hamile araştırma görevi yüklemiştir.

Senedin, kanundaki usule uygun olarak yetkili hamil yahut temsilcisi tarafından ödeme gününde asıl borçluya ibraz edilmesine rağmen ödenmemesi halinde ya da adres araştırması yapılmasına rağmen ibraz için asıl borçluya ulaşılamaması halinde alacaklı alacağını tahsil etmek için hukukumuzdaki diğer tahsil seçeneklerine başvuracaktır. Alacaklının bu durumda başvurabileceği yollar aşağıda anlatılmıştır.

Ödememe Protestosu ile Senet Tahsilatı

Senedi vadesi geldiğinde ibraz etmesine rağmen alacağını alamayan yahut borçluya ulaşamayan alacaklı, vadeden itibaren 2 iş günü içerisinde noter kanalıyla borçluya bir ihtar çekerek alacağını tahsil edemediğini resmi olarak belgeleyebilir. Alacaklının alacağını tahsil edemediğine ilişkin noter kanalıyla çekilen bu ihtara hukukumuzda ödememe protestosu adı verilmektedir.

Ödememe protestosunun alacaklı açısından ilk faydası ödememe protestosunun çekilmesi halinde vade tarihinden itibaren alacağa faiz işletilebilir olmasıdır. Protesto çekilmediği takdirde icra takibi yahut dava açılarak yapılan tahsilatta faiz bu işlemlerin başlatıldığı tarih itibariyle işletilebilecektir. Vade tarihinden başlatılamayacaktır.

Ödememe protestosunun bir diğer önemi ise asıl borçludan tahsil edilemeyen alacak için cirantalara başvurma koşulu olmasıdır. Ödememe protestosu çekilmediği takdirde alacaklının, alacağını tahsil için cirantalara başvurması mümkün değildir. Bu durumda yalnızca asıl borçlu keşideci yahut keşidecinin avalistine başvurabilecektir. Ödememe protestosunun çekilmesinin iradi istisnası ise düzenleyenin, cirantanın veya aval verenin senet üzerine “gidersiz” “protestosuz” kaydını koyup imzalamasıdır. Bu kayıt bonoyu düzenleyen tarafından yazılmış ise, poliçeden dolayı borç altına girmiş olanların hepsi hakkında geçerli olur; bir ciranta veya aval veren kişi tarafından yazıldığı takdirde, hüküm yalnız ona uygulanır. Düzenleyen tarafından yazılan kayda rağmen hamil yine protesto çekerse giderler kendisine ait olur.

Uygulamada genellikle tacirler tarafından senet tahsili bankalar aracılığıyla yapılmaktadır. Bankalar senedin vade tarihinden önce borçluya ödeme tarihinin geldiğini bildiren bir ihbarname göndermektedir. Borçlu ihbarnameye rağmen ödeme yapmazsa, banka noterden sizin adınıza borçluya bir ödememe protestosu çekilmesini istemektedir. Noter ise hamilin temsilcisi konumundaki bankanın beyanını esas alarak banka görevlisinin ihbara rağmen ödeme yapılmadığı yönündeki beyanının bulunduğunu belirterek ödememe protestosu düzenler. Ancak bu ödememe protestosunun geçerliliği doktrinde tartışmalı olup, Yargıtayca da kabul görmediği birçok karar bulunmaktadır. Bu sebeple ödememe protestosunun banka aracılığıyla yapılmasını önermiyoruz.

Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu İle İcra Takibi

İbraz üzerine borçlu tarafından ödeme yapılmaması halinde en pratik yol kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatmaktır. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi keşideci, keşidecinin avalisti ve ödememe protestosu çekilmişse cirantalara karşı başlatılabilir. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu başlatırken alacaklının doğru bir takip yaptığından emin olması çok önemlidir. Özellikle senet alacağının yabancı para olması halinde takip talebindeki para alacaklarının doğru gösterilmesi, faiz türünün ve başlangıç tarihinin doğru belirlenmesi elzemdir. Takip talebinde yapılan bir yanlışlık tahsil tarihinde alacağınızın bir hayli azalmış olmasına yahut başlattığınız icra takibinin iptal edilmesine sebebiyet verebilecektir. İşbu sebeple kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurma düşünceniz var ise kesinlikle uzman bir icra avukatıyla çalışmanızı önermekteyiz.

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu bir ilamsız icra türü olduğundan takibin yetkili icra dairesinde açılması gerekir. Yetkili icra dairesi borçlunun yerleşim yerindeki icra dairesi, senedin düzenlendiği yerdeki icra dairesi yahut taraflar tacir veya kamu tüzel kişisi ise senette belirlenen yetkili icra dairesidir.

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte takibin başlatılmasına müteakiben senet aslının da icra dairesine teslim edilmesi gerekir. İcra müdürlüğü tarafından ödeme emri düzenlenip borçluya tebliğe çıkartılmadan önce senedin aslının icra müdürlüğüne verilmesi elzemdir. Aksi takdirde borçlu ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde senet aslının icra müdürlüğü kasasında olmadığı yönünde şikayette bulunabilir ve takibin iptalini isteyebilir.

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte ödeme süresi tebliğden itibaren 10 gündür. Bu 10 gün dolmadan takibin diğer aşamalarına geçilemez örneğin haciz talep edilemez. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolunda ödeme emri borçluya tebliğ edildikten sonra borçlunun 5 gün içinde icra mahkemesinde borca, imzaya, icra dairesinin yetkisine itiraz etmesi mümkündür. Borçlunun yapacağı itiraz takibi durdurmaz, yalnızca satışa engel olur. Bununla birlikte icra mahkemesi duruşmadan önce re’sen yapacağı inceleme ile itirazı ciddi görmesi halinde, itirazla ilgili karar verilene kadar icra takibinin geçici olarak durdurulmasına karar verebilir.

Borçlu tarafından herhangi bir itirazda bulunulmaması halinde borçlunun malvarlıklarına haciz konulmak suretiyle alacağın tahsil edilmesi mümkün olmaktadır. Bununla birlikte borçlu borca, imzaya, icra dairesinin yetkisine itiraz ederse yahut ödeme emri, tebligattaki usulsüzlük gibi sebeplerle şikayet yoluna başvurmuşsa süreç yapılan itiraza göre değişiklik gösterebilecektir. Dava aşamalarında herhangi bir haksızlığa uğramamak ve alacağınıza olabildiğince hızlı kavuşabilmek için bir icra avukatıyla çalışmanız gerekmekte.

Alacağın Dava Yoluyla Tahsili

Ödenmeyen senedin tahsili amacıyla ticaret mahkemelerinde alacak davası açılması da mümkündür. Ancak alacağın daha kolay ve hızlı tahsilatı bakımından kambiyo senedi zamanaşımına uğramadan alacak davası yoluna başvurulması mantıklı bir yol değildir. Kambiyo senetleri vade tarihinden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Zamanaşımına uğramamış bir kambiyo senedinin en kolay ve hızlı tahsil yolu kambiyo senetlerine özgü haciz yoludur.

Ödenmeyen Senet Sebebiyle Hapis Cezası

Senedini ödemeyen borçluya hapis cezası uygulanmamaktadır. Haciz işlemleri başlatıldığında, borçlu icra dosyasına yönelik icra taahhüdü verirse ve belirtilen tarihlerde borcunu ödemezse, icra taahhüdü ihlal suçundan ceza alabilir.

Alacaklının, borçlunun icra taahhüdü vermesine rağmen ödemezse, icra ceza mahkemesine başvurma hakkı vardır. Türk hukukunda, edim taahhüt edilmesine rağmen yerine getirilmemesi durumunda hapis cezasıyla cezalandırılan bir eylem olarak kabul edilmez.

Kanunilik ilkesi gereği, kanunda suç olarak belirtilmeyen bir eylem nedeniyle hiç kimseye hapis cezası verilemez. Bu nedenle, ödenmeyen senetler nedeniyle borçluya hapis cezası uygulanmaz. Ancak, cebri icra yoluyla borçlunun malları haczedilebilir ve alacak tahsil edilebilir.

Yazılıtaşlar Avukatlık & Danışmanlık